Hoe deden de peilers het in 2010? Verschil met uitslag 16 tot 18 zetels

In Buitenhof ging Maurice de Hond gisteren in discussie met hoogleraar electorale politiek Jean Tillie over de zin en onzin van peilingen. Aan de orde kwamen onder meer de betrouwbaarheid van opiniepeilingen en de verschillen tussen de verschillende peilers. En kijk eens wat De Hond als voorbeeld van accuratesse noemde:

"Als je kijkt bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen, als we die als maatstaf zouden nemen, dan zie je dat gemiddeld de top acht partijen tien zetels zijn verschoven, in die periode, en de laatste peiling een dag voor de verkiezingen, zat ik er bijna 2 zetels gemiddeld vanaf. "

Let wel, die 2 zetels gemiddeld, waren een voorbeeld van correctheid. En menigeen zal dan ook gedacht hebben: 'Ach, 2 zetels er naast, als de trend klopte, zal dat wel in orde zijn'.

Kijken we echter naar de cijfers uit 2010, dan deden de peilers het helemaal niet zo goed. Zelfs als we de relativering van peilers accepteren die bij dit soort discussies altijd opduikt: dat het gaat om de trends en niet om enkele zeteltjes. Want juist daarin ging het ook mis in 2010.

Alle drie mis bij de grootste drie

De peilers publiceerden elk hun laatste peiling op de dag voor de verkiezingen. Je verwacht dan geen grote verschuivingen meer, hooguit een zeteltje hier, een zeteltje daar. Maar een dag later bleek dat de peilers er niet eens in slaagden de volgorde van de grootste drie partijen goed te voorspellen. Iedereen voorspelde dat het CDA de derde en de PVV de vierde partij zou worden. TNS NIPO had wel het aantal zetels voor het CDA goed, maar zat er net als Maurice de Hond bij de PVV zes zetels naast. De Politieke Barometer zelfs zeven.

TNS NIPO deed het trouwens verder niet onaardig. Het is dankzij die misser van zes zetels, die als tegenhanger een misser van vijf zetels bij de VVD heeft, dat het totaal verschil op 16 zetels uitkwam. Zo zie je maar, ook vergelijkingen kunnen dingen erger doen lijken dan ze zijn.

Waarom De Hond specifiek de top acht partijen noemt, is een raadsel. Dat zijn alle partijen die in de peilingen voorkwamen, behalve SGP, PvdD en TON. Had hij die wel meegerekend, dan was zijn gemiddelde niet 17 gedeeld door 8 geweest - 2,15 - maar 18 gedeeld door 11, ofwel 1,63. Een nog veel beter gemiddelde!

Zijn toenmalige collega bij Synovate, Reinier Heutink, was het overigens toen al met De Hond eens dat de peilers het goed gedaan hadden. In haar NRC-artikel 'Elke dag even je mening geven' citeert Laura Starink hem als volgt:

"Trouwens: zó ver zaten we er ook niet naast. We hadden 9 van de 11 partijen bijna goed. En onze exit-poll was excellent. Op de PVV na."

Leuk detail: volgens de peiling van Maurice de Hond was in 2010 zelfs een Paarse coalitie mogelijk geweest met 75 zetels. Zonder Plus, simpelweg VVD+PvdA+D66 of in de variant VVD+PvdA+GL. Beide varianten kwamen in werkelijkheid vier zetels tekort.