Hoe Heleen Mees en Mathijs Bouman stiekem alsnog de SP aan de macht willen helpen

Na de verkiezingen ging het burgerinititatief Kiesdrempel Omhoog van start, een initiatief dat beoogt de kiesdrempel in Nederland te verhogen naar 5%. Nu lijkt het nog een vrij kleine actie te zijn, met nog geen dertig volgers op Twitter en zestig likes op Facebook. Maar in het Financieele Dagblad pleitte onlangs ook Mathijs Bouman voor een kiesdrempel en zijn collega-columnist Heleen Mees liet vandaag weten dat ook zij nog steeds voorstander is van een kiesdrempel:

Nadat Peilloos eerder aandacht besteedde aan het verschijnsel kiesdrempel, is dit dan ook een goede aanleiding om nog eens naar de argumenten te kijken en meteen te zien hoe de nieuwe Tweede Kamer er uit zou zien met zo'n drempel.

Sneller, goedkoper en minder versnippering?

De initiatiefnemers van Kiesdrempel Omhoog weten in ieder geval goed waar mensen voor vallen en beloven van alles:

Kunnen ze dit ook waarmaken?

Kiesdrempel Omhoog besteedt veel aandacht aan de kosten voor verkiezingen, verwijzend naar een uitzending van De Rekenkamer. Het vergt enig meedenken om hier een koppeling naar de kiesdrempel te vinden, maar de redenering lijkt als volgt te zijn: de echte kosten van verkiezingen zouden zitten in het stilliggen van de economie. Projecten worden niet afgemaakt door de overheid en consumenten wachten nieuw beleid af voor ze weer geld uitgeven aan bijvoorbeeld een nieuw huis. Met een kiesdrempel zijn gemakkelijker en sneller coalities te vormen, waardoor de stilstand korter duurt. Conclusie: geldbesparing.

Wat de versnippering betreft vergelijkt men de situatie in Duitsland met die in Israël. De eerste heeft een kiesdrempel van 5% en slechts zes partijen in de Bundestag (ook nog handig verdeeld in een links en een rechts blok), de tweede heeft slechts 2% als drempel en twaalf partijen in een parlement met ook nog eens minder zetels dan we in Nederland hebben: 120. Het is een bekende denkfout dat twee dingen die tegelijkertijd plaatsvinden ook met elkaar verband moeten houden. Maar wie dat niet direct ziet, valt mogelijk voor de daarop volgende constatering:

"Zonder significante verhoging van de kiesdrempel gaat ook Nederland deze richting op. De verhoging van de kiesdrempel naar 5% gaat de versnippering van het politieke landschap tegen, zorgt voor minder partijen en leidt ons naar een stabiele regering waarmee Nederland vooruit kan."

Kiesdrempel van 5% in de praktijk

Kijken we naar de verkiezingsuitslag van 12 september dan is de vraag of er minder versnippering zou plaatsvinden met een kiesdrempel en wat zou veranderen aan de opties tot coalitievorming. De samenstelling van de Kamer zou er met een kiesdrempel van 5% als volgt uitzien.

We zien dan dat de VVD en de PvdA gegroeid zijn, maar dat het verschil tussen de twee nog steeds vijf zetels bedraagt. De PVV, de SP, het CDA en D66 krijgen er elk een aan twee zetels bij en de overige partijen, waaronder GroenLinks, doen niet meer mee. 

N.B.: deze verdeling is gemaakt zonder rekening te houden met een lijstverbinding. Aangezien bij de berekening van restzetels alleen stemmen meetellen op partijen die de kiesdrempel gehaald hebben, zou een lijstverbinding met GroenLinks hier geen zin hebben. En het is de vraag of partijen in zo'n zespartijensysteem überhaupt gebaat zijn bij een lijstverbinding.

Wordt zo sneller duidelijk wie gaat regeren?

Het verschil met de echte kamer lijkt eerst niet zo groot. De VVD en de PvdA kunnen nog steeds gemakkelijk met zijn tweeën aan de slag, of een van beide kan andere partijen zoeken om daarmee een coalitie te vormen. Als we er even vanuit gaan dat echt niemand met de PVV wil samenwerken en dat niet meer partijen in de coalitie plaatsnemen dan strikt noodzakelijk is, ontstaan de volgende mogelijkheden:

Eén tweepartijencoalitie, twee driepartijencoalities en twee vierpartijencoalities hebben een meerderheid, waarbij die van de driepartijencoalities slechts een zetel bedraagt. Opvallend: voor vier van de vijf coalities is de SP nodig, er is een overwegend linkse, maar geen overwegend rechtse coalitie mogelijk. Meer smaken zijn er immers - afgezien van die met de PVV - niet omdat kleinere partijtjes die voor andere combinaties kunnen zorgen ontbreken.

Of er zo sneller een coalitie komt, is de vraag. Wel is duidelijk dat het Duitse voorbeeld met een blok links en een blok rechts hier geen navolging vindt. Er is nog steeds een versnipperde middenmoot met twee grote partijen links en rechts. En de kans neemt toe op een VVD-PvdA-coalitie of een nog extremer verbond van links en rechts, met drie coalities waarin VVD en SP zitten. Dat zullen niet alleen veel critici van de huidige kabinetsonderhandelingen nog minder aantrekkelijk vinden, het leidt ook niet tot meer stabiliteit, of een scherpere links-rechts-tegenstelling .

Zien Mees en Bouman dit als ideaal, dan moeten ze vooral de petitie tekenen. Maar laten ze dan wel bedenken dat in een Tweede Kamer met zo'n kiesdrempel 12,29% of een achtste van de kiezers niet wordt vertegenwoordigd door de partij van hun keuze. Die partijen nemen op dit moment samen zestien zetels in in de kamer, meer dan PVV, SP, CDA of D66 elk afzonderlijk.  Dat is een enorm verschil met de 0,93% kiezers die voor de huidige Tweede Kamer op een partij stemde die geen zetel haalde. En dat alles in ruil voor? Heleen en Mathijs mogen het zeggen.

Zie ook:
Slotpeilingen en exit poll versus verkiezingsuitslag - verschil 6 tot 24 zetels
Coalities op basis van exit poll - niks automatisch VVD+PvdA
(On)mogelijke coalities op basis van de slotpeilingen
De Stemming versus Politieke Barometer versus Maurice de Hond versus TNS NIPO versus (11 september): verschil 6 tot 12 zetels
Peilingwijzer 11 september 2012 - laatste peilingen voor de verkiezingen
Die gordijnbonus, komt die er weer?
De vergeten Kamer... Paars en Nieuwe Lente halen de 38 niet
Peilingen in het nieuws - een lees-, kijk- en luisterlijstje

Reacties

-1-  paul:

Ik voer even een test veld in, want het lijkt erop dat alle vorige reacties door u zijn verwijderd?

27 September 2012 - 18.48 uur

-2-  Paul:

Ik ziet het al jullie hebben de titel aangepast. Hoe komen jullie in vredesnaam bij deze titel?

27 September 2012 - 19.42 uur

-3-  Marleen Zachte:

@Paul: ben je misschien in de war met een ander stuk? Dit is pas vandaag verschenen, jouw reacties hierop zijn de eerste.

27 September 2012 - 21.47 uur

-4-  Paul:

@marleen nee ik ben niet in de war. Ze hebben vooral een andere titel gebruikt op hetzelfde stuk vandaag was de titel nog objectief. En kwam er een leuke discussie op gang over voor en nadelen. Ik wou mijn bijdrage leveren, maar kon het op de website niet terug vinden. Ik zal hier straks de link wel plaatsen. Dan is het duidelijk. Ondertussen wel benieuwd wie er achter Peilloos zit.

28 September 2012 - 09.23 uur

-5-  Marleen Zachte:

@Paul: Heus, dit stuk had gisteren direct bij plaatsing deze titel. Ik heb het zelf geplaatst. Mogelijk ben je in de war met het vorige stuk over de kiesdrempel. Zie: http://www.peilloos.nl/2012/07/08/welke-..

Er zijn geen ‘ze’ overigens, ik maak Peilloos alleen, zoals ook in de zijkolom en het Twitterprofiel van Peilloos staat.

Dan over de titelkeuze: die had neutraler gekund, maar ik hoopte dat deze meer zou prikkelen tot nadenken. Veel mensen bepleiten een kiesdrempel zonder dat ze stil lijken te staan bij de consequenties. Ze hopen bijvoorbeel op een duidelijkere links/rechts-tegenstelling of denken dat het eenvoudiger wordt om coalities met minder partijen te vormen. En dan bedoelen ze in het algemeen niet een tweepartijencoalitie van een linkse en een rechtse partij, zoals PvdA en VVD.

Deze verkiezingen laten opnieuw zien dat dat in de Nederlandse situatie juist heel lastig is. Vrijwel zeker zouden we zes partijen overhouden, waarbij er twee min of meer even groot boven de rest uisteekt qua zetelaantal. Hoe groter die worden, hoe kleiner de overige vier, hoe meer van die kleinere partijen nodig zijn voor een meerderheid en hoe kleiner de kans dat dat een linkse of rechtse meerderheid wordt.

En zo zie je bij deze verkiezingen dat terwijl de VVD het grootst is, de enige regeringsopties voor de VVD zijn a) alleen met de PvdA, of b) met twee of drie partijen waarvan er altijd een de SP zal zijn. Ik vermoed dat de meeste voorstanders van een kiesdrempel dat niet voor ogen hebben, zeker Matijs Bouman en Heleen Mees niet. Daarom wijst de titel met een kwinkslag op die consequentie. Dat heeft niets met objectiviteit te maken.

N.B. Zonder kiesdrempel hebben we overigens sinds 1977, toen het CDA gevormd werd, nooit een kabinet gehad met meer dan drie partijen. Dat we aangewezen zijn op meerpartijencoalities lijkt een mythe te zijn, die tijdens de verkiezingsperiode op basis van peilingen is gewekt.

28 September 2012 - 14.18 uur

-6-  Paul:

Dank je voor je reactie! Idd was ik in de war…sorry! Ik denk dat je het toch niet helder ziet omdat je oude uitslagen niet kunt gebruiken voor een neiuwe situatie, Ik denk dat veel stratische stemmers van de kleine partijen komen en van het CDA en dat dus bij een kiesdrempel de VVD en de PvdA kleiner zullen zijn en dat er zeker 2 sterke partijen aan de linker of rechter zijde zijn 1 conservatief en 1 liberaal en een sterke midden partij.

je titiel schrikt heel erg af voor evt steun aan het kiesdrempelomhoog initiatief waardoor het geen eerlijke kans krijgt. Dat vind ik jammer.
Misschien goed idee om het toch aan te passen en eens te kijken naar de verschillende europese landen en hun frequentie van de verkiezingen. We houden ook volgens mij Nederland onnodig op slot, we moeten lange termijn beleid. Hoe dan ook.

28 September 2012 - 23.09 uur

-7-  Marleen Zachte:

Uiteraard kun je nooit voorzien hoe een kiesdrempel mensen anders zal doen stemmen. Maar om daarmee vergelijkingen met echte verkiezingen uit te sluiten, wat ik van anderen ook hoor, vind ik vreemd. Dichterbij een simulatie kun je immers niet komen? En hoe moet je dan wel tot afwegingen komen of zo’n kiesdrempel wenselijk is?

Wat de strategische stemmen betreft, die waren duidelijk ook afkomstig van de kleinere partijen die hier nog wel bij de zes horen. Niet voor niets stonden vooral D66 en de SP eerst heel hoog in de peilingen en eindigden ze uiteindelijk laag. Reken maar dat er bij een kiesdrempel nog steeds strategisch gestemd wordt en zelfs als dat niet het geval is, heb je juist bij een kleinere top twee opnieuw drie partijen nodig voor een coalitie.

Wat betreft de eerlijke kans voor het kiesdrempelomhoog-initiatief: tja. De initiatiefnemers halen er allerlei goed vallende dingen bij die niet aan de kiesdrempel gerelateerd zijn om mensen over te halen, zonder echte argumenten te noemen. Daardoor ben ik er niet zo zeker van of ze zo’n eerlijke kans wel verdienen. Zelf ben ik alleen al tegen een kiesdrempel omdat zoveel mensen daarmee niet de vertegenwoordiging krijgen die ze wensen en nieuwe partijen vrijwel geen kans maken in de kamer te komen. Dat lijkt me, zeker in een tijd waarin al zoveel mensen vinden dat ze niet gehoord worden, een heel slecht idee. Als het daarnaast ook nog zeer onwaarschijnlijk is dat het beoogde effect zal optreden, zie ik eigenlijk niet waarom ik dat serieus een kans zou moeten geven.

29 September 2012 - 00.11 uur