Hoe een journalist soms meer kwaad dan goed doet, of héél misschien voorkomt

Afgelopen dinsdag grote koppen in het Algemeen Dagblad: "Voorspellingen verkiezingsuitslag altijd fout" en "Peiling per definitie niet nauwkeurig".
Zo, als AD-lezer hoef je het artikel al niet eens meer te lezen en kun je op basis van de kop voortaan al het peilingnieuws overslaan. Het is immers een zooitje met die peilingen.

De intro bevestigt dat:
"Peilingen verdraaien de werkelijkheid, vinden politicologen. Met de verkiezingen in aantocht, zwelt de kritiek aan op de peilbureaus. Ze zouden onnauwkeurig zijn en niet zozeer de trend volgen, maar hem maken. 'Als acht mensen een ander antwoord geven, zakt een partij al een zetel in de peiling.'"’

Nou is dat allemaal wel erg kort door de bocht. En die politicologen heten zeker allemaal Tom van der Meer, want hij wordt als enig politicoloog genoemd in het stuk. Met een aantal stevige en slordige uitspraken. Zo zouden de peilers er in 2010 niet alleen een dag voor de verkiezingen naast gezeten hebben, maar ook bij de exitpolls. De foto bij het artikel illustreert nog eens hoe de prognoses op 8 juni steeds weer moesten worden bijgesteld. En dan komt aan het slot het meest opmerkelijke:

"Toch vindt politicoloog Van der Meer dat peilingen meer kwaad dan goed doen. Als een partij het slecht doet in een peiling, wordt ze in de media behandeld als verliezer, de partij wordt zenuwachtig en kiezers haken af. 'Want veel kiezers willen bij de winnaar horen.'"

Dat is toch opmerkelijk, want diezelfde Van der Meer schreef onlangs nog over de positieve kanten van peilingen. En nu zou hij opeens vinden dat ze meer kwaad dan goed doen? Gevraagd om uitleg reageert hij als volgt:

"Ik heb me (zachtst gezegd) nogal verbaasd over het artikel in het Algemeen Dagblad, en dan met name over enkele citaten die mij in de mond zijn gelegd. Vooral vervelend is mijn zogenaamde uitspraak dat peilingen meer kwaad dan goed doen. Ik ben juist voorstander van opiniepeilingen. Ik waarschuw alleen regelmatig voor het (veel voorkomende) misbruik van peilingen, vooral wanneer ze worden verabsoluteerd. Dat kan immers aantoonbare perverse effecten hebben op het gedrag van kiezers, media en partijen.
Deze uitspraak in het AD komt, denk ik, van de kop boven een opiniestuk van mij uit 2010 in de NRC. Die kop was bedacht door de NRC-redactie. Toen al heb ik mij daarover beklaagd. Daarna zijn op mijn verzoek juistere titels boven het artikel geplaatst in een herprint in De Standaard en op enkele weblogs. In elk geval heb ik die uitspraak nooit gedaan. Het AD heeft overigens inmiddels toegezegd deze vermeende uitspraak op internet te verwijderen.
Een tweede fout in het artikel zit in uitspraken over exitpolls. Ook dat komt uit een (ander) opiniestuk van mij uit 2010 in de NRC. Daarin besprak ik echter de verkiezingen van 2006 (waar RTL en NOS inderdaad de hele avond voorspellingen bleven aanpassen), niet de verkiezingen van 2010 zoals het AD-artikel insinueert. De verkiezingsuitslag van 2010 werd juist relatief goed voorspeld in de exitpoll van Synovate.
Helaas zijn deze 'citaten' een eigen leven gaan leiden in de media. Het betekent dat ik voortaan nog vaker om voorinzage zal vragen."

Tja, zo gaat dat dan. Politicoloog boos, peilers die het stuk gelezen hebben boos op politicoloog en wat een informatief artikel had kunnen zijn over opiniepeilingen, kan maar beter rechtstreeks de kast der vergetelheid in.

Eén pluspuntje: dankzij dit stuk kwamen die verkeerd geciteerde artikelen uit 2010 weer boven water. In het eerste beschrijft Van der Meer hoe het misging in 2006, met inderdaad exitpolls waar weinig van klopte, TNS NIPO zat er 16 zetels naast en Maurice de Hond 14. Het tweede stuk verscheen een dag na de verkiezingen. Dit keer was er een redelijke exitpoll geweest, maar was het daarvoor misgegaan. En terecht stelt Tom van der Meer daarin de vraag hoe mensen gestemd zouden hebben, wanneer de peilingen een ander beeld hadden laten zien.

De kans is groot dat hij dit jaar gewoon een compilatie van beide stukken kan insturen, met wat aangepaste cijfers en een actueel feitje tussendoor. Want veel veranderd is er niet. Misschien helpt het wanneer iedereen die over opiniepeilingen schrijft ze nog eens terugleest en probeert het vanaf nu anders te doen. Op het weblog Bedreigde Democratie? staan ze handig bij elkaar.

Zie ook:
UvA laat zien: zo peil je iemand de hemel in!
Gemiddeld een zetel ernaast, wat scheelt het?
Welke effecten zou een kiesdrempel hebben?
Hoe deden de peilers het in 2010? Verschil met uitslag 16 tot 18 zetels