SP was waarschijnlijk ook gedaald zonder RTL-debat

Zoals beschreven in SP verdubbelt, Roemer heeft spijt. Terecht? kwam Maurice de Hond vorige week maandag als eerste met een peiling over het RTL-debat. De invloed van het debat leek relatief klein: een deel van de kijkers was wel gaan twijfelen, maar tot gewijzigde keuzes had het nog amper geleid. Dinsdag publiceerde TNS NIPO cijfers die lieten zien dat er wel verschil tussen kijkers- en niet-kijkers was geweest, maar dat de invloed op de SP-kiezers minimaal was. En woensdag werd dat nog eens bevestigt door de peiling van De Stemming. Ja, de SP was acht zetels gedaald, maar anders dan het verschil in zetels bij de PvdA leek dit amper beïnvloed te zijn door het debat.

En toen kwam Peil.nl gisteren opeens met een nieuw bericht: Het grote effect van debatten op de kiezersvoorkeuren. Daarin blikt Maurice de Hond terug op 10 jaar Peil.nl aan de hand van een aantal belangrijke debatten in voorgaande verkiezingen én kijkt hij opnieuw naar het RTL-debat. Met als opmerkelijke conclusie:

"Het debat van RTL4 op 26 augustus heeft een forse impact gehad op de kijkers. Met name zien we dat een deel van de winst die de SP had behaald kwijt raakt onder de kijkers naar het debat. Abrupt is de electorale positie van de PvdA duidelijk verbeterd."

Nu.nl nam het bericht direct over en schreef: "De SP heeft veel potentiële nieuwe kiezers verloren na het premiersdebat vorige week zondag op RTL 4", iets verderop gevolgd door "Volgens De Hond heeft het debat grote gevolgen voor met name de SP en de PvdA". Nu is de eerste zin is op zich niet verkeerd, behalve dat door de context de suggestie wordt gewekt dat dat verlies het directe gevolg van het debat was. En vreemd genoeg laten de cijfers van gisteren juist zien dat dat niet, of slechts in zeer beperkte mate, het geval is.

Over welke kiezers gaat het?

In het bericht geeft De Hond voor elke partij een tabel waarin stemvoorkeuren voorafgaand aan het debat worden vergeleken met die achteraf:

Even vooraf: wat niet meteen duidelijk is, is hoe de percentages in de tabellen gelezen moeten worden. Stemde 88% van de huidige SP-aanhang in 2010 ook SP, of stemt 88% van de mensen die in 2010 SP stemde nu opnieuw SP? Dat laatste blijkt het geval te zijn. Dat lijkt misschien niet zo belangrijk, maar is het wel. Het betekent namelijk dat lang niet alle kiezers die nu voor de SP stemmen in de tabel zijn opgenomen. Immers, in 2010 had de SP 15 zetels, 88% van 15 zetels is 13,2 zetels. Vorige week zondag, de dag van het debat (in de tabellen 'voor het debat') stond de SP bij Peil.nl op 35 zetels. Van het overgrote deel van de huidige groep SP-stemmers weten we dus niet of hun stemgedrag is gewijzigd na afloop van het debat/onder invloed van het debat.

Ook belangrijk om te weten is, dat 15% van de gepeilden naar het RTL-debat heeft gekeken en 85% niet. Wijzigingen bij de eerste groep hebben dus een veel kleiner effect op de totale partij-aanhang dan wijzigingen bij de tweede groep.

Welke kiezers veranderden van mening?

Bij elk van de grote vier partijen bestaat de grootste groep kiezers uit mensen die ook in 2010 op de partij stemden. Wijzigingen in die groep hebben dan ook het grootste effect op het totaal. 

En inderdaad, hier zien we dat onder 15%(!) kijkers van het debat significante veranderingen hebben plaatsgevonden. Voorafgaand aan het debat koos bijvoorbeeld 71% van de VVD-kiezers uit 2010 opnieuw VVD en na afloop groeide dat onder kijkers naar 79% van de VVD-kiezers uit 2010. Bij de PVV groeide de aanhang van 68% naar 70% van de PVV-kiezers uit 2010, bij de PvdA van 51% naar 69% van de PvdA-kiezers uit 2010 en bij de SP bleef het aantal gelijk op 88% van de SP-kiezers uit 2010.

Maar onder de 85% niet-kijkers vinden ook significante verschillen plaats. Het aantal VVD-kiezers uit 2010 dat opnieuw VVD stemt groeit met 3%, het aantal PvdA-stemmers uit 2010 dat opnieuw PvdA kiest groeit met 9%, het aantal PVV-kiezers uit 2010 dat opnieuw PVV kiest daalt met 7% en het aantal SP-kiezers uit 2010 dat opnieuw SP kiest daalt met 11%.

Wat deze cijfers bevestigen is dan ook dat de PvdA het na het debat veel beter deed dan voor het debat en dat dat in versterkte mate gold voor mensen die het debat hadden gezien. Maar bij de SP veranderden de kijkers niet of nauwelijks van mening, terwijl de niet-kijkers wel van mening veranderden. Let wel, in een week tijd. Daarbij kan dit debat via berichtgeving daarover een rol gespeeld hebben, maar ook het tweede debat later in de week, of ander nieuws rondom de verkiezingen. Vrijwel hetzelfde geldt voor de PVV: lichte groei zelfs onder kijkers naar het debat, maar een flinke daling onder niet-kijkers. En ook hier weten we niet wat doorslaggevend is geweest onder de PVV-aanhang van vorige week om van partij te veranderen.

Om te kunnen zien dat genoemde verschillen tussen kijkers en niet-kijkers niet alleen opging onder de voor de hand liggende partij-aanhang hier ook nog grafieken per partij, waarin ook te zien is hoe mensen die in 2010 op andere partijen stemden van mening veranderden.

VVD

Onder kijkers 8% meer eerdere VVD-stemmers, onder niet-kijkers 3% meer. Onder kijkers 3% meer voormalige PVV-stemmers, onder niet-kijkers 6% meer. Onder kijkers 8% meer voormalige CDA-stemmers, onder niet-kijkers 4% minder.

Pvda

Onder kijkers 18% meer eerdere PvdA-stemmers, onder niet-kijkers 9% meer. Onder kijkers 5% meer voormalige VVD-aanhangers, onder niet-kijkers 0% verschil. Onder kijkers 24% meer voormalige GroenLinks-stemmers, onder niet-kijkers 7% meer.

PVV

Onder kijkers 2% meer eerdere PVV-stemmers, onder niet-kijkers 7% minder. Onder kijkers 2% meer voormalige VVD-kijkers, onder niet-kijkers 0% verschil. Onder kijkers 0% verschil in aanhang voormalige CDA-stemmers, onder niet-kijkers 2% minder.

SP

Onder kijkers 1% meer eerdere SP-stemmers, onder niet-kijkers 11% minder. Onder kijkers 15% minder voormalige PvdA-stemmers, onder niet-kijkers 11% minder. Onder kijkers 4% minder voormalige GroenLinks-kijkers, onder niet-kijkers 6% minder.

Kortom, ja, de afgelopen week hebben zich verschuivingen voorgedaan en een deel daarvan is vermoedelijk onder invloed van het RTL-debat tot stand gekomen. Maar juist bij de SP zijn de wijzigingen onder niet-kijkers zo opmerkelijk dat deze waarschijnlijk ook zonder dat debat hadden plaatsgevonden.

Zie ook:
"Statistisch analfabetisme in de journalistiek"
SP verdubbelt, Roemer heeft spijt. Terecht?
Wantrouw niet statistiek en peiling, wantrouw de conclusies
Hoe een journalist soms meer kwaad dan goed doet, of héél misschien voorkomt
UvA laat zien: zo peil je iemand de hemel in!
Welke effecten zou een kiesdrempel hebben?
Gemiddeld een zetel ernaast, wat scheelt het?