Coalitie van 5 of 6 partijen? 3 of 4 kan ook

Maandag in Nieuwsuur introduceerde Nynke de Zoeten een item over de mogelijkheid op een nieuw gedoogkabinet als volgt:

"De lijsttrekkers maken zich zorgen over de stabiliteit in ons land. Maar wat gaan ze er aan doen? De meeste zeggen dat in deze crisis een stabiel kabinet nodig is, maar als je naar de peilingen kijkt heb je het al snel over een coalitie van vijf, zes partijen." 

Nou weet ik niet welke peilingen Nynke de Zoeten geraadpleegd heeft, maar het zou me niet verbazen wanneer ze haar uitspraak deed op basis van de cijfers van Maurice de Hond. Die geeft als enige elke week informatie over de omvang van vijf coalities. Sinds de val van het kabinet haalden daarvan alleen de 5-partijen-coalitie op 27 april 76 zetels, twee andere hadden op 6 mei 75 zetels en verder kwam elke coalitie altijd lager uit. Die cijfers van Peil.nl hebben in de pers dan ook al vaak geleid tot de mededeling dat geen enkele coalitie op een meerderheid kan rekenen en de indruk gewekt dat voor een coalitie vast vijf of zes partijen nodig zullen zijn. Maar waar is het niet.

Laten we, net als op 16 mei, eerst eens kijken naar de vijf coalities van Maurice de Hond, maar dan met zetelaantallen van alle peilingen. Dan blijkt nu alleen volgens de Politieke Barometer Paars Plus de benodigde meerderheid van 76 zetels te halen. Maar omdat peilingen met onzekerheidsmarges werken en sommige coalities maar een paar zetels van een meerderheid afzitten, zijn andere mogelijkheden niet uitgesloten.

Anders dan op 16 mei, hebben we inmiddels de Peilingwijzer, met gewogen gemiddelden van alle peilingen. Die gebruiken we dan ook voor een eerste blik op andere mogelijke coalities. De Peilingwijzer geeft altijd maximum en minimum aantallen zetels, hier zijn de tussenliggende verwachte zetelaantallen gebruikt:

Zo zien we meteen al zeven coalities met een toereikende meerderheid, drie van drie, twee van vier en twee van vijf partijen. Nog eens drie coalities zitten er slechts drie à vier zetels vanaf, waarvan twee met vier partijen en een met vijf. En nog eens drie zitten er zes à zeven zetels vanaf, alle drie coalities van vier partijen. Zo heel wanhopig is het allemaal dus nog niet.

En als we dezelfde coalities nog eens bekijken met de zetelaantallen van de verschillende peilers, wordt al helemaal duidelijk dat een paar zetels meer of meer genoeg is om een coalitie mogelijk te maken.

Coalities met de VDD

De gevallen gedoogcoalitie komt niet in de buurt van een meerderheid, maar zou met steun van D66, hoe onwaarschijnlijk die ook is, een ruime meerderheid halen. De 5-partijen-coalitie zit in de buurt, net als PaarsPlus, vooral in de variant met de CU, of met GL en CU (PaarsPlusPlus). En dan zijn er nog de nieuwe opties op coalities met de SP, waarvoor maar een extra partij nodig is. De variant met de PvdA is vrijwel uitgesloten, gezien het grote rode blok waar de VVD dan mee zou moeten regeren, maar die met het CDA zou helemaal zo vreemd niet zijn. De SP heeft immers een aantal standpunten waarin de partij het mogelijk beter kan vinden binnen zo'n constructie dan in een progressief-liberale coalitie.

Coalities met de PvdA

Het bij veel PvdA'ers nog geliefde PaarsPlus is in ieder geval in sommige varianten niet uitgesloten, al ligt zo'n coalitie met de PvdA en de huidige VVD niet erg voor de hand. Het oude 'ideaal', een linkse coalitie met PvdA, SP en GroenLinks, zit er niet in zonder steun van andere partijen. En ook het feit dat nu de SP de grootste zou worden, maakt deze constructie lastiger. Dat de SP de premier zou leveren, is waarschijnlijk niet zo'n punt, maar dat een aanschuivende PvdA wellicht op de progressievere punten zou moeten inleveren, kan een probleem worden.

Coalities met het CDA

Terwijl velen misschien denken dat een nog kleiner CDA nu toch echt oppositie moet gaan voeren, is de kans dat de partij toch weer aan het kabinet deelneemt helemaal niet zo klein. Verschillende coalities zijn immers zonder steun van het CDA onmogelijk. En in crisistijd zal het CDA niet snel nee zeggen om een bescheiden oppositierol te accepteren. Dat was in 2010 al zo, dat zal ook nu weer zo zijn. De coalitie met de VVD en de PVV staat hier nog bij, ondanks afwijzing daarvan door lijsttrekker Buma, omdat een verrassend grote PVV na de verkiezingen zomaar weer eens alles kan veranderen. En dat landsbelang telt zwaar voor het CDA, wanneer  het erop aankomt. De coalitie die GroenLinks graag had gewild - de 5-partijen-coalitie met PvdA in plaats van VVD, hier nieuwe lente genoemd, haalt bij lange na geen meerderheid.

Coalities met de SP

De SP zit er warmpjes bij qua keuze, maar zal dan wel handig moeten onderhandelen om coalitiepartners tevreden te stellen. Wat lastig is wanneer de SP de grootste is en juist de mogelijkheid ziet de eigen idealen te verwezenlijken. Wat dat betreft staat er veel op het spel voor de SP. Een coalitie vormen is een ding, er aan het eind zo uitkomen dat de SP-kiezers bij de volgende verkiezingen nog steeds vertrouwen hebben in de partij is iets anders. De harde kern zal er vast vertrouwen in hebben dat kunnen regeren en de crisistijd het inleveren van SP-punten rechtvaardigt. Maar of al die nieuwe kiezers ook zo vol vertrouwen blijven en bijvoorbeeld een coalitie met de VVD zullen waarderen? Of zo'n coalitie mogelijk is, zal er ook van afhangen welke van de twee partijen de grootste wordt. Samenwerking onder Rutte als premiers zal gemakkelijker te verdedigen zijn voor de VVD dan onder Roemer.

Coalities met D66

Net als het CDA kan D66 coalities maken of breken, waarbij moeilijk te zeggen is waar de voorkeur naar uit zal gaan. Tussen D66 en de SP botert het allerminst en de vernieuwingsagenda die D66 voorstaat ligt ook niet echt goed bij de VVD. Liever zou D66 wellicht een 5-partijen-coalitie zien, maar dan wel met een groter GroenLinks en een kleinere ChristenUnie. Want daarmee samenwerken lukte wel voor het akkoord, maar de liefde tussen CU en D66 is niet opgebloeid. Was het genoeg voor vier jaar samenwerking?
Met de PVV wil D66 liever ook niet in zee. Maar net als het CDA is D66 bereid tot compromissen om mee te kunnen regeren. Zo is ook een coalitie met de SP niet uitgesloten. Vooral wanneer SP en VVD het kleinere D66 aanbiedt de ministersposten gelijk te verdelen. En dan is er nog de optie Grote coalitie Plus, VVD+PvdA+CDA+D66. Een grote coalitie was eigenlijk altijd uitgesloten, omdat dan de drie grote, elkaar beconcurrerende partijen moesten samenwerken. Maar wie weet is het met de nieuwe verhoudingen, aangevuld met D66 wel mogelijk, als andere coalities in de praktijk niet werkbaar blijken. Het zou wel een echt crisiskabinet zijn, met een lange tong naar de PVV en de SP. 

In ieder geval hoeft met de zetelaantallen uit de huidige peilingen niemand bang te zijn dat er geen coalitie gevormd kan worden. Zelfs met de cijfers van Maurice de Hond zijn zeven coalities te vormen. Mogelijk is er ook wat verwarring ontstaan omdat het niet om traditionele coalities gaat. En zo kan het wel weer eens een lange formatieperiode worden. Maar dat we gedoemd zijn tot een coalitie van vijf of zes partijen is onzin. Tenzij de verkiezingen weer voor een verrassing gaan zorgen. Wat gezien het grote aantal nog twijfelende kiezers ook niet uitgesloten is.

Zie ook:
De Stemming (25 juli) versus Politieke Barometer (27 juli), Maurice de Hond (29 juli) en TNS NIPO (31 juli): verschil 8 tot 22 zetels
Wantrouw niet statistiek en peiling, wantrouw de conclusies
UvA laat zien: zo peil je iemand de hemel in!
Welke effecten zou een kiesdrempel hebben?

Reacties

-1-  plagvreugd:

Goed bezig!

Wel heel erg veel info, maar dat krijg je als er zoveel peilingen en zoveel coalitiemogelijkheden zijn.

Het valt me op (had het al eens bedacht, zie het hier bevestigd), dat de VVD eigenlijk in helemaal niet zo’n prettige positie zit, ondanks de hoge peilingen. Coalities met de VVD zijn allemaal moeilijk: – Ofwel met PVV CDA en nog een partij – ik acht dit hoogst onwaarschijnlijk, ook als PVV opeens 30 zetels haalt. – Ofwel de lente-coalitie – gezien alle terugtrekkende bewegingen van die partijen na het akkoord acht ik dit ook onwaarschijnlijk. Als ze uberhaupt een meerderheid halen. – Regeren met PvdA of SP – dit willen deze partijen niet (en de VVD ook niet), zal pas bij een formatie aan bod komen als linkse opties (dus zonder VVD) mislukt zijn.

Overigens wilde Sap tov de Lentecoalitie niet per se de VVD inruilen voor de PvdA, maar ofwel VVD ofwel CDA. Dus VVD PvdA D66 CU GL kan ook nog. Voor PvdA kan dat nog enigszins aantrekkelijk zijn omdat ze twee ‘vriendjes’ hebben (D66 en PvdA), voor VVD misschien het best haalbare, als VVD PvdA D66 CDA niet haalbaar blijkt.

Hoe dan ook, er is inderdaad nog vanalles mogelijk, zeker omdat het allemaal maar een paar zetels scheelt. Juist daarom zal komende weken denk niemand nadrukkelijk een coalitievoorkeur uitspreken of iets uitsluiten.

8 Augustus 2012 - 12.41 uur

-2-  Marleen Zachte:

@Plagvreugd: Ik denk dat je gelijk hebt. De VVD heeft wel als enige niet echt afstand genomen van de PVV en ziet sluit ook een gedoogkabinet niet uit, maar het zal lastig worden daar medestanders voor te vinden. Samenwerking met de SP zou dan meer voor de hand liggen, maar of de achterban dat ook leuk vindt?
Maar zo kan ik eigenlijk voor elke partij voornamelijk bedenken waarom ze in een benarde positie zitten en gezien de crisis, het landsbelang etc. denk ik dat toch nog alle opties open liggen. Als ik de Volkskrant van woensdag goed las sluit Poppe van de SP zelfs samenwerking met de PVV niet uit, al zette hij die optie op de laatste plaats.

Wat Sap betreft heb je ook gelijk. Ik geloof dat ik dat vorige keer wel gemeld had, nu vergeten, maar inderdaad Paars Plus Plus is de andere variant die GroenLinks liever zou zien dan het 5-partijen-akkoord.

Hoe dan ook worden de komende verkiezingen een goede test voor de vraag of langdurig campagne voeren noodzakelijk is. Ben erg benieuwd wat er de komende maand nog verandert.

9 Augustus 2012 - 13.03 uur

-3-  Hans van Grunsven:

Gooi er ook een staafdiagram van PVV VVD SP bij volgens laatste peiling goed voor
86 zetels

17 Augustus 2012 - 17.25 uur